Kutub Yıldızı'nın gerçek kahramanları
Gavs-ı Hizan Seyyid Sıbğatullah Arvasî
Müküs'ün Arvas Köyünde dünyaya gelir. Doğum tarihi bilinmemekle birlikte bazı bilgi kırıntılarından hareketle, On Dokuzuncu Yüzyılın başları, diye hükmedilebilir. Hayatının çok büyük bir kısmını Hizan'da geçirdiğinden Gavs-ı Hizan diye şöhret bulur. Nakşi Tarikatının Halidî koluna mensubdur. Hal-i hayatında büyük ve müessir bir nüfuza sahib olmuş, bölge üzerinde kuvvetli bir tesir meydana getirmiştir. 1870 Yılında Hizan'da vefat etmiş ve Gayda Köyü mezarlığına defnedilmiştir. Türbesi hâlâ büyük ziyaretçi akınlarına uğramakta, mânevî nüfuzuyla hükmetmeye devam etmektedir. Arvasîlerin en büyüklerindendir.
Seyda Abdurrahman-ı Tağî
Usb —Esenler— Köyünden Şeyh Mahmud'un oğludur. 1831'de Usb'de dünyaya gelir. Medreselerde başlayan tahsil hayatını Kadirî mensubiyeti takib eder. Şeyh Abdülbari Çerçahî'nin yanında seyr-i sülukunu tamamlayarak halifeliğe yükselir. Gavs-ı Hizan'a yaptığı ziyarette karşılaştığı fevkâlede hallerin tesiri altında Seyyid Sıbğatullah'a intisab ederek Kadirîlikten Nakşiliğe geçer. Gavs'ın en gözde halifesi olarak öne çıkar ve Seyda lâkabıyla şöhret bulur. 1875'de günümüzde de mühim bir ilim ve tasavvuf merkezi olarak yaşamakta olan Norşin Tekkesi'ni kurar. Yetiştirdiği on dokuz halifesiyle bölgede güçlü bir tesir meydana getirir. Molla Said, kendi adıyla yâd edilen Tağ Medresesi'nde tahsile başladığında Seydan'ın ihtimam ve alâkasına mazhar olur. 1886'da Norşin'de vefat eder ve orada defnedilir.
Hacı Hasan Feyzi Efendi
Aslen Tacikistanlıdır. 1800'ün başlarında Duşanbe'nin Senir veya Sekr köyünde doğduğunu iddia eden bazı kaynakların aksine yaygın bilgi, Antalya'nın Manavgat Kazasının Taşağıl Beldesinde dünyaya geldiği yönündedir. Muhammed Kudsî Bozkırî Efendi'nin nezdinde seyr-i sül ukunu tamamladıktan sonra uzun yıllar Yalvaç'ta irşadda bulunur. Nihayet 1850'lerde ömrünün sonuna kadar yaşayacağı Denizli, Kuşpınar Mahhallesi yerleşir. Zamanla bir külliyeye dönüşen tekyesinde uzun yıllar talebe yetiştirir. Kaynaklara göre, Medresesinde altmış kadar ilim ders verilmiştir. 1886'da vefat eder ve câmiin türbe olarak tahsis edilen kısmına defnedilir.
Beşkazalı Osman-ı Hâlidî
1795'de eski ismi Beşkaza olan Muğla-Fethiye'de dünyaya geldiği kayıtlarda yer almaktadır. Vefat tarihi eski mezar taşında 1292 olarak verilmekle birlikte Miladi olarak 1878 olması iktiza ediyor. Zira oğlunun şehadetiyle Molla Said'in dünyaya gelişini "Bu yıl dünyaya geldi!" diye müjdelemiş ve aynı yıl vefat ettiği sabittir. Nakşi-Hâlidî mensubiyetinden olan bu mübarek zat Isparta'da çok talebe, hâfız v e mürid yetiştirmiş; bölgenin mânevî ikliminin şekillenmesinde müessir olmuştur. Isparta Yenice Kabristanında medfundur.
Şeyh Abdulkahhar Zokaydî
31 Ocak 1844'te, Siird-Eruh'un Tanze —Kavaközü— Köyünde dünyaya gelir. Bölgenin şöhreti Molla Halil es-Siirdi'nin en küçük oğlu Molla Mahmud'un oğludur. İlim tahsiline dedesinin medresesinde Molla Ömer'in yanında başlayıp tamamlar ve hocasından icazet alır. Babasının tek oğlu olması sebebiyle etrafından itina ve ihtimam gören Abdulkahhar tahsilini tamamladığı medresede bir müddet dersler verir. Uzunca bir zaman Norşin Dergâhında Seyda Abdurrahman-ı Tağî'nin hizmetinde bulunup syr-i sülukunu tamamlayarak halifelik payesi alır. Seyda'nın emir ve İzniyle Siird'de irşada başlar. Meşhur Zokayd Medresesini kurduğundan Zokaydî aidiyetiyle şöhret bulur. Bölgede geniş ve müessir bir nüfuza erişen Şeyh Abdulkahhar, 21 Nisan 1906 yılında vefat eder ve Zokayd Kabristanına defnedilir.
Şeyh Muhammed Küfrevî
1875'de Siird Kufra'da —Şirvan— dünyaya gelir. Küfrevî nisebi Kufralı oluşundan gelir. Yolu Doğubayazıt Celalî Medresesi'ne düşen talebelerdendir. Halil-i Siirdi'den icazet alır alır. Mevlân'a Halid'in halîfesi Taha-i Hakkarî'ye, Seyyid Sığatullah'la birlikte intisab eder. 123 yıllık bereketli ömrünü 1898'de Bitlis'te tamamlar ve kendi adıyla bilinen dergahına defnedilir. Molla Said'e son dersi veren mümtaz bir zâttır.
Ahmed-i Hânî
Büyük İslâm âlim, mutasavvıf ve şâirlerindendir. Kaynaklar, 1651'de Doğubayazıt' da doğup, 1707'i de yine orada vefat ettiğini söylüyor. Bugün de ziyaretçilerin akınına uğrayan türbesi, İshakpaşa Sarayı'nın yakınlarında, kuzeydoğu istikametindedir. Âilesi Hakkâri yakınlarındaki Hân Köyü'nden olduğu için "Hânî" nisbesiyele şöhret bulur. Zamanının ilim merkezlerinden olan Cizre'de yaşadığı devirde Kürt edebiyatının bugün de çok sevilen ve bilinen mesnevisi Mem û Zîn'i kaleme alır. Uluhiyet ve hilkat gibi, devrinin içtimai meseleleri ile de ilgilenmiş, eserlerinde yer vermiştir. Celâlî Medresesi'nde ders aldığı günlerde Molla Said'in Hânî'nin türbesine kapanıp kendisinden mânevî dersler aldığı nakillerle sabittir. Rus-Ermeni işgalinde tamamen tahrib edilen türbe, Ak Parti iktidarında tamir edilen sarayla birlikte yeniden inşa edilmiştir.
Fethullah Verkanisî
Bölgenin mühim âlimlerindendir. 1846'da, Baykan ilçesi Verkanis Köyü’nde dünyaya gelmiştir. 1899’da Bitlis’te vefat etmiş, Bitlis Merkeztaş mahallesinde defnedilmiştir. Türbesi ziyarete açık olup şehre gelenlerin uğrak yerlerindendir. Vefat tarihi Molla Said'in Bitlis'ten ayrılıp Van'a gitmesinden bir yıl sonrası olması dikkat çekicidir. Ömer Paşa ile Küfrevî'nin vefatından bir yıl sonra gelen bu vefat da Molla Said'in Van'a gidişini daha anlaşılır kılmaktadır. Köyüne nisbetle, “Verkanisî” diye şöhret bulmuştur. Abdurrahman-ı Tağî'nin damadı ve halîfesidir. Kayınpederinin vefatından sonra "Hazret" diye şöhret bulan kayını Muahammed Ziyauddin'in hâmilik ve hocalığını da yapmıştır.
Seyyid Muhammed Emin!
1830'da Şirvan'da dünyaya gelir. Klasik medrese ilimlerini tahsil edip tasavvufla meşgul olur. Şeyh Küfrevî'nin dâvetiyle geldiği Bitlis'e yerleşir. Küfrevî'ye intisab eder ve gözde halifelerinden biri olur. Ulu Camiin karşısına düşen düzlükte kurduğu dergâhı büyüklüğüyle de, gelip gidenlerinin çokluğuyla da bir medrese ve tekyeden çok bir kervansaray gibidir. Çoğu zaman Molla Said'le yıldızları barışmaz. Kendisini öldürtmeye çalıştığı, sahih kaynaklarla sabittir. Sultan Abdulhamid'in davetiyle gittiği İstanbul'a iki yıl kadar Ihlamur Kasrı'nda ikamet eder. 1908'de Bitlis'te vefat eder.